ده مستندساز برتر جهان را بشناسید

لیست زیر دربرگیرنده مغزهای متفکری است که برترین مستندها را ساخته‌اند. ما در این فهرست به خلاق‌ترین و انقلابی‌ترین کارگردان‌هایی می‌پردازیم که در زمینه‌ی ساخت فیلم‌های غیرداستانی (مستند) مشغول هستند و برخی از بهترین آثار آن‌ها را نیز فهرست می‌کنیم. این فیلم‌سازان با استفاده از تکنیک‌های فیلم‌سازی خودشان موضوعات مهمی را در پرده سینما نمایش و افراد زیادی را آگاه نموده‌اند.

شماره ۱۰: مایکل اپتد

مایکل اپتد که رئیس سابق «انجمن کارگردانان آمریکا» نیز بود، علاوه بر فیلم‌های داستانی، در زمینهٔ ساخت مستندهای موفق از نظر منتقدین و فروش نیز حرفی برای گفتن دارد. «شب بیاورش» که فیلمی در مورد «استینگ» است و «حادثه در اوگالا» که به قتل دو مأمور اف‌بی‌آی می‌پردازد دو نمونه از مستند موفق او هستند.

با این‌ وجود بزرگ‌ترین موفقیت او در این زمینه «مجموعه رو به بالا» است که مجموعه‌ای مستند در مورد زندگی چهارده کودک بریتانیایی از سن هفت‌ سالگی تا زمان کنونی است که هر هفت سال یک‌بار یک قسمت در مورد زندگی آن‌ها ساخته می‌شود.

شماره ۹: مورگان اسپرلاک

این کارگردان شوخ‌طبع سبیلو که در زمینهٔ نویسندگی هم فعالیت دارد با ساخت فیلم «حسابی چاقم کن» به اولین موفقیت بزرگ خودش دست یافت، این فیلم روایت زمانی دورانی از زندگی خودش است که در آن مدت سعی می‌کرد طی یک ماه به جز ساندویچ مک‌دونالد هیچ‌چیزی نخورد.

فیلم دوم او با عنوان «بن‌لادن در کجای جهان است؟» در جشنواره فیلم ساندنس اکران شد و برای او موفقیتی کلیدی به همراه داشت، او در این فیلم هم‌ زمان با جستجو به دنبال بن‌لادن، نگاهی اول‌ شخص به نبرد علیه تروریسم می‌اندازد. او یک‌بار برای جایزه اسکار نامزد شده و مشتاقانه منتظر دیدن اثر بعدی‌اش هستیم.

شماره ۸: کوین مک‌دانلد

کوین مک‌دانلد کارگردان اسکاتلندی که پیش از این جایزه اسکار هم برده است بیشتر به خاطر فیلم‌های داستانی‌اش شناخته می‌شود، با این‌ وجود تلاش‌هایش در حوزه مستند هم به خوبی شناخته‌ شده‌اند.

او در سال ۱۹۹۹ برای فیلم «یک روز در سپتامبر» برنده جایزه اسکار شد که به موضوع کشته شدن ورزشکاران اسرائیلی در المپیک ۱۹۷۲ آلمان می‌پردازد، لیکن احتمالاً محبوب‌ترین مستند او «لمس کردن خلأ» ساخته سال ۲۰۰۳ است. فیلم لمس کردن خلأ روایتی دلهره‌آور از تلاش دو کوهنورد برای صعود به قله‌ای در رشته‌کوه آند است و به عنوان موفق‌ترین مستند بریتانیا شناخته می‌شود و در لیست صد مستند برتر شبکه پی‌بی‌اس نیز قرار دارد.

شماره ۷ : جیمز کامرون

جیمز کامرون شش بار نامزد دریافت جایزه اسکار شده و فیلم‌هایش در سراسر جهان فروشی برابر با حدود شش میلیارد دلار داشته‌اند. به نظر می‌رسد جیمز کامرون تأثیری جادویی دارد، حالا چه موضوع فیلمش آدم‌های فضایی آبی‌رنگ باشند چه به کارگردانی یک مستند بپردازد.

شش سال بعد از اینکه فیلم رکورد گیشه شکن «تایتانیک» اکران شد، او فیلم شگفت‌انگیز«اشباح غوطه‌ور» را اکران نمود که در آن از بقایای یک کشتی افسانه‌ای بازدید می‌کند. او دو سال بعد از آن با دانشمندان ناسا همکاری نمود تا به اکتشاف رشته‌کوه‌های زیر اقیانوس اطلس و آرام بپردازند، سفری اکتشافی که در فیلم «بیگانگان از اعماق» به تصویر کشیده شده است.

شماره ۶ : مارتین اسکورسیزی

مارتین اسکورسیزی در بین کارگردانانی که در قید حیات هستند با هشت بار نامزدی، بیشترین تعداد نامزدی برای دریافت جایزه اسکار را دارد و قطعاً یکی از پرنفوذترین فیلم‌سازانی است که ما را به دنیاهای تخیلی برده است. ولی او تعدادی مستند کلاسیک نیز ساخته است که به اندازه سایر فیلم‌هایش مورد توجه قرار نگرفته‌اند.

«سفرم به ایتالیا» احتمالاً مهم‌ترین مستند تقدیر شده اوست که به سفر او در تاریخ سینمای ایتالیا و فیلم‌هایی که روی خودش تأثیر گذاشته‌اند، می‌پردازد. او همچنین به خاطر پرداختن به هنرمندان افسانه‌ای موسیقی نیز مورد تقدیر قرار گرفته است که از آن جمله می‌توان به مستندی که در سال ۲۰۱۱ در مورد زندگی «جورج هریسون» عضو سابق گروه «بیتلز» ساخته بود اشاره کرد.

شماره ۵ : الکس گیبنی

الکس گیبنی به خاطر سبک و نوع پرداخت احساسی و متقاعدکننده به سوژه مورد تحسین دیگران است، او بارها نشان داده که ترسی از پرداختن به موضوعاتی ندارد که بقیه می‌ترسند به سراغ آن‌ها بروند.

به‌طور مثال فیلم «تاکسی به‌سوی تاریکی» او به روایت زمانی زندگی یک راننده تاکسی می‌پردازد که در سال ۲۰۰۲ بدون هیچ دلیلی در یک پایگاه هوایی در افغانستان شکنجه شده و به قتل رسیده بود؛ این فیلم برنده جایزه اسکار برای بهترین فیلم مستند در سال ۲۰۰۷ شد. او همچنین به خاطر فیلم «انرون: زیرک‌ترین مردان در اتاق» هم نامزد جایزه اسکار شده بود، این فیلم نگاهی عمیق به افول شرکت «انرون» می‌اندازد که یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌ها در تاریخ ایالات‌متحده بود.

شماره ۴ : کن برنز

کن برنز سبکی منحصر به خودش دارد که شامل استفاده از موسیقی متن ساده و به‌ کارگیری تصاویر و فیلم‌های آرشیوی جذاب و نادیده است، او با همین سبک خودش توانسته به خاطر مستندهای تماماً آمریکایی‌اش برنده چندین جایزه «امی» شود.

او دو بار نامزد دریافت جایزه اسکار شده است که یک‌بار آن در سال ۱۹۸۱ برای ساخت فیلم «پل بروکلین» و بار دیگر در سال ۱۹۸۵ برای ساخت فیلم «مجسمه آزادی» بوده است. اما احتمالاً بزرگ‌ترین موفقیت او فیلمی بود که برای او بیش ۴۰ جایزه فیلم و تلویزیونی به همراه داشت، آن فیلم «جنگ داخلی» ساخته ۱۹۹۰ بود.

شماره ۳ : مایکل مور

مایکل مور در ابتدا نویسنده‌ای معمولی در مجلات بود ولی بعد از آن جایگاه خودش به‌عنوان یک فیلم‌ساز مهم را تثبیت کرده است. وی با نقدهای تند و تیزش شناخته می‌شود و فیلم موفقش «فارنهایت ۱۱/۹» که به بررسی تروریسم و ریاست جمهوری آمریکا در آن زمان می‌پرداخت، پرفروش‌ترین مستند تمام دوران بود.

چندین مستند دیگر او را هم می‌توان در صدر لیست مستندهای پرفروش دید، مثل «بولینگ برای کلمباین» که برنده جایزه اسکار برای بهترین فیلم مستند هم شد.

شماره ۲ : ارول موریس

گاردین بدون دلیل ارول موریس را جزو ده کارگردان برتر فهرست چهل کارگردان فعال برتر قرار نداده است. ارول موریس که با سبک طبیعی و مستقیم‌اش در ساخت مستند شناخته می‌شود چندین بار اقدام به ساخت روایت از زندگی افراد مختلف نموده و هر بار نیز موفق بوده است، مهم‌ترین نمونه از این کارهای او را می‌توان فیلم «مه جنگ: یازده درس که باید از زندگی رابرت اس. مک‌نامارا یاد گرفت» دانست که برنده جایزه اسکار شد.

دیگر فیلم مورد تحسین او از نظر منتقدین با اسم «خط آبی باریک» داستان مردی که به جرم قتلی که مرتکب نشده، متهم به حبس ابد است را به تصویر می‌کشد. این فیلم آن‌قدر قوی بود که آن مرد یک سال بعد از اکران فیلم آزاد شد.

قبل از آنکه از شماره ۱ رونمایی کنیم، باید از چند کارگردان پرافتخار دیگر اسم ببریم:

دی. ای. پنی‌بیکر، استیو جیمز، آلبرت و دیوید میزلز، باربارا کوپل، چارلز فرگوسن

شماره ۱ : ورنر هرتسوک

از ورنر هرتسوک با عنوان تأثیرگذارترین کارگردان زنده، نام برده شده است و منتقد آمریکایی «راجر ابرت» یک‌بار در مورد او نوشته بود: «حتی شکست‌های او هم تماشایی هستند». او کارگردانی است که چندین بار از چنگال مرگ فرار کرده و دست به هر کاری می‌زند تا ایده‌های خلاقانه‌اش را عملی کند و سهم خودش از خلق شاهکارهای سینمایی را انجام داده است.

فیلم‌های او دیدنی و همیشه جالب‌توجه هستند، چه وقتی داستان یک زن کور و کر را در «سرزمین سکوت و تاریکی» دنبال می‌کند، یا آن زمان که به ماجرای یک اسیر جنگی در «دیتر کوچک نیاز به پرواز دارد» می‌پردازد، یا آن هنگام که به روایت یکی از علاقه‌مندان به خرس‌های گریزلی در «مرد گریزلی» می‌پردازد.

آیا با این فهرست موافقید؟ به نظرتان دیگر چه کسی را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین مستندسازان جهان دانست؟