فیلم تک تیرانداز شاید جزو تنها آثار سینمایی دفاع مقدس ایران باشد که به سراغ معرفی یک افسانه رفته است؛ افسانه‌ای به نام عبدالرسول زرین ملقب به گردان تک نفره و شکارچی خمینی. قهرمان جنگی که بیشترین تعداد شلیک موفق را در دنیا دارد و به عنوان برترین تک تیرانداز جهان شناخته می‌شود. با ما همراه باشید با نقد فیلم تک تیرانداز.
فیلم را «علی غفاری» کارگردانی کرده است. کارگردانی که آثار مشهوری همچون فیلم «استرداد» و سریال «بچه مهندس» را در کارنامه کاری خود دارد. غفاری فیلم تک تیرانداز را با کمک بنیاد روایت فتح، براساس داستان واقعی بخشی از زندگی عبدالرسول زرین ساخته است. فیلم به برهه‌ای از عملیات خیبر اشاره می‌کند که زرین در آن حضور داشت و در همین عملیات نیز به شهادت رسید.
فیلم تک تیرانداز در فیلم‌گردی
فیلم تک تیرانداز را از دو بُعد می‌توان مورد بررسی قرار داد. ابتدا بُعد قهرمان‌پروری و نمایش چهره قهرمانان واقعی که به عنوان الگو در تمام کشورها مورد احترام هستند. سپس بُعد سینمایی اثر که در نمایش چهره این قهرمان چگونه عمل کرده است که در نقد فیلم تک تیرانداز به هر دو بخش اشاره خواهیم کرد.
سینماگران در تمامی کشورها همواره به دنبال ساخت قهرمان و یا معرفی قهرمانان در فیلم‌های خود هستند. این قهرمان‌پروری به قدری اهمیت دارد که ما شاهد هستیم در آثار سینمایی با مضمون جنگ، یکی از محورهای اصلی، معرفی قهرمان‌های جنگی‌اند. نمونه‌های بسیاری همچون «Hacksaw Ridge» از جمله این آثار هستند.
شکارچی خمینی
فیلم تک تیرانداز نیز در دسته همین آثار سینمایی قرار می‌گیرد که یکی از نوابغ نظامی جهان را در قاب سینما به نمایش می‌گذارد. نابغه‌هایی که در ایران بسیار هستند اما سینمای ما هیچگاه به سراغ آن‌ها نمی‌رود. زرین فقط یکی از این تاریخ سازان است و افراد دیگری همچون محمد علی صفا رکورددار شکار تانک نیز وجود دارند که باید به سراغ معرفی آن‌ها رفت.
هر چند که معرفی این قهرمانان مهم است، اما مهم‌تر از آن روایت درست تاریخی از رشادت‌های این قهرمانان است. فیلم تک تیرانداز تلاش می‌کند تا چهره تا حدودی واقعی از شهید زرین را به مخاطب خود ارائه کند. هرچند که این چهره در پاره‌ای از موارد درون فیلم گمنام باقی می‌ماند، مانند آنکه شهید زرین از نیروهای آموزش دیده ارتش بود که در لشکر ۱۴ امام حسین حضور داشت.
روایت‌های گفته نشده و عدم پرداخت مناسب به لایه‌های شخصیتی زرین در فیلم یکی از نکاتی است که اگر با دقت بیشتری انجام می‌شد قطعا اثر را از یک فیلم خوب به اثری بسیار خوب تبدیل می‌کرد. همچون دوستی صمیمی زرین و شهید خرازی که با وجود حضور کاراکتر شهید خرازی با بازی «امیررضا دلاوری» مخاطب تا انتهای فیلم از حضور این نابغه نظامی در فیلم باخبر نمی‌شود.
اثری مطابق را ذائقه مخاطب امروزی
ولی جدا از این نکات در بحث نمایش چهره یک قهرمان جنگی، فیلم ساخته علی غفاری نمره قابل قبولی را خواهد گرفت. زیرا اثر تلاش کرده است تا از کلیشه‌های رایج در سینمای دفاع مقدس دوری جسته و همراه با ذائقه مخاطب امروزی فیلم بسازد.
ذائقه‌ای که سینمای هالیوود در ساخت آن نقش پررنگی داشته است. به خصوص که نمونه آمریکایی این فیلم با نام «American Sniper» در سال ۲۰۱۴ و براساس زندگی کریس کایل تک تیرانداز آمریکایی با ۱۶۰ شلیک موفق است ساخته شد. فیلمی سراسر تخیل و اغراق که می‌توان اثر تک تیرانداز را به نوعی جوابیه‌ای بر این اثر آمریکایی دانست. زیرا شهید زرین با ثبت ۷۰۰ شلیک موفق مقامی خیلی بالاتر از کایل آمریکایی دارد.
جلوه‌های ویژه میدانی برگ برنده تک تیرانداز
فیلم با سکانسی از یک شب بارانی آغاز می‌شود که در آن زرین با بازی «کامبیز دیرباز» یک رزمنده جوان ایرانی را از دست نیروهای بعثی نجات می‌دهد. صحنه‌ای کاملا مبتنی بر سکانس‌های اکشن هالیوودی که مخاطب را بر جای خود میخکوب خواهد. صحنه‌پردازی جذابی که باعث شد تا فیلم در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر برنده بهترین جلوه‌های ویژه میدانی شود.
یکی از نکات قابل قبول فیلم نیز همین جلوه‌های ویژه میدانی است که اثر غفاری را هم رده آثار خوبی همچون «تنگه ابوقریب» قرار می‌دهد. برای همین است که تک تیرانداز را می‌توان جزو آثار خوش ساخت سینمای دفاع مقدس دانست.
نبرد دو نفره
فیلم تک تیرانداز جدا از معرفی شهید زرین تلاش کرده است تا در بحث قصه داستانی و شخصیت‌هایش نیز متفاوت عمل کند. فیلم از فرمول رایج در تمامی آثار سینمایی مرتبط با حضور تک تیراندازان بهره برده است. آثاری همچون «Enemy at the Gates» محصول کشور روسیه که نبرد برترین تک تیراندازهای روسیه و آلمان نازی را در خلال نبرد استالینگراد بازگو می‌کند.
غفاری با استفاده از این ایده داستانی تلاش کرده است شخصیت زرین را در نبردی برابر در مقابل نیروهای آموزش دیده عراقی و مصری قرار دهد و نشان بدهد که زرین چرا برترین تک تیرانداز جهان است. نبردی که به لحاظ سینمایی قابل قبول و پر از سکانس‌های هیجان انگیزی همچون نبرد تن به تن زرین و فرمانده عراقی است که مخاطب امروزی به دنبال دیدن آن خواهد بود.
قهرمانی که فقط قهرمان نیست
فیلم در بحث نمایش شخصیت شهید زرین نیز خوب عمل کرده است. هرچند که گهگاه به دنبال همان فرمول همیشگی سینمای دفاع مقدس که نمایش رزمنده‌های عارف در بهبوهه جنگ است می‌رود اما تلاش دارد که بیشتر جهان بینی این قهرمان جنگ به مخاطب نشان داده شود؛ نه آن که فیلم تبدیل شود به زندگینامه شهید زرین.
جهان بینی که خواهیم دید چگونه زرین را در مواجهه با نیروهای عراقی قرار می‌دهد تا به مخاطب خود یادآوری کند که زرین برخلاف کریس کایل آمریکایی یک قاتل بی‌رحم که حتی به زنان و کودکان نیز رحم نمی‌کند نیست. او وجدان و اخلاق دارد، دو خصوصیتی که یک فرد را تبدیل به قهرمان می‌کند. با تشکر از شما در همراهی ما با نقد فیلم تک تیرانداز.
